Pianist Hannes Minnaar ontpopt zich steeds meer als een musicus die geen uitdaging uit de weg gaat. Tijdens het recital vrijdag 7 februari 2025, in de Zeeuwse Concertzaal in Middelburg, leverde hij een verbluffende prestatie: het spelen van ALLE 24 Preludes en Fuga’s opus 87 van Dmitri Sjostakovitsj.
Bijna 35 jaar geleden heb ik Tatiana Nicolaeva, de pianiste aan wie Sjostakovitsj deze cyclus opdroeg, tijdens twee recitals in deSingel in Antwerpen horen spelen. Zij koos ervoor om 12 preludes en fuga’s te vertolken per recital. Het waren twee historische avonden (drie jaar later stierf zij aan een hersenbloeding). Ze was een kleine Russische vrouw, die als geen ander dit werk begreep en het ontroerend mooi speelde. Ik heb lang gedacht, dit kan niemand anders! Maar na het recital van Hannes Minnaar, ben ik daar niet meer zo zeker van. Hij voert het twee en een half uur durende werk op één avond uit. Weergaloos
Hij presteert het om de spanningsboog tijdens de uitvoering vast te houden. Zijn interpretaties van de Preludes zijn perfecte sfeertekeningen en duidelijk met passie gebracht. De vaak ingewikkelde en moeilijke Fuga’s (twee-, drie, vier of vijfstemmig en zelfs tweemaal een dubbelfuga), speelt hij met grote precisie en ook heel transparant. Wat ik zo bijzonder vind, is zijn vermogen om te zorgen voor afwisseling, niet alleen tussen hard en zacht, maar ook qua dramatiek, klankkleuren en zijn keuze voor tempi. Hij zorgt voor rust daar waar nodig en kan heel onverwacht dynamisch uitpakken. Zijn pedaalgebruik is zo efficiënt. Alle kleurscharkeringen zijn subtiel en daardoor komt de emotie intens over.
Ik ga u niet vermoeien met een vergelijking van de 24 Preludes en Fuga’s van Bach (chromatische volgorde in toonaarden) met die van Sjostakovitsj (kwinten). Bach was ontegenzeggelijk de grote inspiratiebron voor Sjostakovitsj. Bach hield zich strak aan de vorm en de polyfonie. Sjostakovitsj laat het gevoel en de emotie meer doorsijpelen in zijn Preludes.
En dat doet hij op een originele manier. Hij laat ironie toe en de harmonische wendingen, obsessieve ritmes en stevige dissonanten zorgen voor gevoelsuitingen die de luisteraar niet onberoerd laten. De Preludes klinken af en toe impressionistisch, soms hoor je koralen en klokgelui of Russische volksmelodieën. Ook ervaar je tijdens enkele delen droefheid en onmacht, merk je onderliggend sarcasme op en je ziet als het ware kinderen spelen en je voelt hun ongedwongen vrolijkheid (nr. 11 en 12).
Net als Bach construeert Sjostakovitsj zijn Fuga’s, soms op een thema dat al geklonken heeft in de Prelude, soms kiest hij juist voor een sterk contrast op die Prelude. De vierstemmige dubbelfuga (nr. 4) met die doordringende akkoorden in de linkerhand kwam magistraal over. Het snelle tempo in enkele Fuga’s was bijna onmenselijk, maar Minnaar speelde deze vlekkeloos en virtuoos. Zo spannend. Dat Minnaar na twee en een half uur geen spoor van vermoeidheid laat zien is meer dan bewonderenswaardig.
Hij zette, nadat hij had laten horen hoe knap en geraffineerd deze partituur geschreven is, de kroon op zijn prestatie in het slotdeel. Na de serene Prelude klonk een vierstemmige dubbelfuga, die rustig begon. En toen kwam die stroomversnelling: de twee thema’s werden over elkaar heen gelegd en de cyclus werd met een geweldig crescendo in een spannende combinatie van melodielijnen, harmonieën en klankkleuren afgerond. Adembenemend.
Jeanette Vergouwen-de Caluwe